Niewydolność serca występuje gdy ilość krwi wyrzucana przez komory serca jest niewystarczająca dla zaspokojenia potrzeb tkanek i narządów.

Przyczynami niewydolności serca są przede wszystkim:

• wrodzone wady serca i naczyń
• nabyte wady serca i naczyń
• kardiomiopatie
• zaburzenia rytmu serca i przewodzenia
• nadciśnienie płucne
• nadciśnienie tętnicze
• stany zapalne układu krążenia
• rzadziej choroby innych układów: np. ciężkie zapalenie płuc, choroby metaboliczne, zatrucia, choroby endokrynologiczne.

Objawy wynikające z zaburzeń pracy prawej komory serca to przede wszystkim:

• obrzęki na kończynach dolnych
• obrzęki w okolicy lędźwiowo-krzyżowej
• powiększenie wątroby
• brak apetytu

W zaawansowanej niewydolności prawej komory serca:

• pojawia się płyn w jamach ciała (jama brzuszna, jama osierdziowa, jama opłucnowa)
• poszerzają się żyły szyjne

Objawy wynikające z zaburzeń pracy lewej komory serca to przede wszystkim

• duszność (przyspieszenie liczby oddechów, wciąganie międzyżebrzy podczas oddychania)
• kaszel
• zmiany osłuchowe nad polami płucnymi

W miarę narastania zaburzeń pracy serca objawy niewydolności serca ulegają stopniowemu nasileniu, początkowo duszność lub pocenie się występuje podczas :

• posiłków u niemowląt
• intensywnego wysiłku fizycznego u dzieci starszych

W zaawansowanej niewydolności serca objawy występują również w spoczynku:

• pojawia się duszność i kaszel w pozycji leżącej oraz w godzinach nocnych.
• u niemowląt wydłuża się czas posiłku i zmniejsza ilość spożywanego pokarmu co ostatecznie powoduje zaburzenia rozwoju fizycznego (brak przyrostu masy ciała i wzrostu).

Dziecko z niewydolnością serca wymaga systematycznej :

• kontroli kardiologicznej
• kontroli pediatrycznej
• oceny masy ciała i wzrostu.

Część pacjentów na zlecenie lekarza wymaga:

• prowadzenia bilansu płynów przyjętych i wydalonych w ciągu doby
• ograniczenia podaży soli w diecie.

Pacjenci z niewydolnością serca wymagają zmniejszenia wysiłków fizycznych:

• niemowlęta z niewydolnością serca mogą wymagać częstszego i dłużej trwającego karmienia mniejszymi porcjami
• starsze dzieci wymagają oszczędzającego trybu życia, unikania większych wysiłków fizycznych, zwolnienia z zajęć wychowania fizycznego

W niewydolności serca na zlecenie lekarza stosowane jest leczenie farmakologiczne. Do najczęściej podawanych doustnie leków należą:

• leki moczopędne (np. furosemid, verospiron)
• inhibitory enzymu konwertującego angiotensynę (np. kaptopryl, enalapryl)
• małe dawki leków blokujących receptory beta-drenergiczne (np. karwedilol)
• preparaty naparstnicy (digoksyna)
• niekiedy leki przeciwkrzepliwe (np. sintrom, warfaryna, enoksaparyna) lub przeciwpłytkowe (aspiryna)
• doustne suplementy potasu (np. kalipoz, syropy zawierające potas) stosowane u pacjentów leczonych niektórymi lekami moczopędnymi (furosemid)

Do najczęściej występujących objawów niepożądanych leków stosowanych w leczeniu niewydolności serca należą:

• obniżenie poziomu potasu w surowicy po niektórych lekach moczopędnych (furosemid)
• uczucie osłabienia spowodowane obniżeniem ciśnienia tętniczego krwi po inhibitorach konwertazy angiotensyny
• napadowy kaszel po inhibitorach konwertazy angiotensyny
• uczucie osłabienia spowodowane obniżeniem ciśnienia tętniczego krwi i zwolnieniem częstości rytmu serca po blokerach receptorów beta-adernergicznych
• nudności, wymioty, zaburzenia rytmu serca po przedawkowaniu preparatów naparstnicy
• krwawienia (np. ze śluzówek, nadmiernie obfite miesiączki) po lekach przeciwkrzepliwych
• zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego (bole brzucha, krwawienie z przewodu pokarmowego) po aspirynie

W każdym przypadku wystąpienia objawów ubocznych należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza

Na zlecenie lekarza dzieci z niewydolnością serca maja wykonywane kontrolne badania laboratoryjne takie jak np.:

• morfologia krwi – np. u dzieci z wadami sinicznymi serca
• jonogram – np. u dzieci leczonych lekami moczopędnymi, digoksyną
• poziom białka w surowicy krwi np. u dzieci z obrzękami
• badania oceniające pracę wątroby (poziom bilirubiny i transaminaz w surowicy krwi)
• badania oceniające pracę nerek (poziom mocznika i kreatyniny w surowicy krwi)
• badania oceniające układ krzepnięcia – przede wszystkim u dzieci otrzymujących profilaktycznie leki przeciwkrzepliwe
• gazometria

Dzieci z zaawansowaną niewydolnością serca są leczone w warunkach szpitalnych ponieważ najczęściej wymagają:

• zastosowania intensywnego leczenia z podaniem leków kardiologicznych droga dożylną
• stosowania tlenoterapii

Pacjenci z niewydolnością serca wymagają profilaktyki infekcyjnego zapalenia wsierdzia.