Infekcyjne zapalenie wsierdzia jest krwiopochodnym, uogólnionym zakażeniem obejmującym struktury serca (zastawki, wsierdzie komór i przedsionków), duże naczynia krwionośne (przetrwały przewód tętniczy, przetoki tętniczo-żylne, zwężoną cieśń aorty) oraz obcy materiał znajdujący się w jamach serca (protezy zastawkowe, elektrody rozrusznika serca lub kardiowertera-defibrylatora), operacyjnie wytworzone połączenia naczyniowe. Zakażenie wsierdzia spowodowane jest przez mikroorganizmy, najczęściej przez bakterie, rzadziej grzyby. Rozwija się u większości chorych na wsierdziu zastawek, zarówno zastawek naturalnych, najczęściej lewego serca, jak i zastawek sztucznych (biologicznych i mechanicznych).

Najbardziej narażone na rozwój infekcyjnego zapalenia wsierdzia są dzieci z sinicznymi wadami serca, ubytkiem przegrody międzykomorowej, przetrwałym przewodem tętniczym, wadami zastawek lewego serca, zespoleniem systemowo-płucnym, protezami zastawkowymi serca.

Gorączka, złe samopoczucie, osłabienie, bóle stawów/mięśni, utrata masy ciała, bóle w klatce piersiowej, duszność, nocne poty, objawy kliniczne wynikające z obecności powikłań sercowych (ostra niedomykalność zastawki i niewydolność serca, ropień pierścienia zastawki, przetoki do jam serca lub jamy osierdzia, zaburzenia przewodzenia przedsionkowo-komorowego, przecieki okołoprotezowe w przypadku obecności protezy zastawkowej) i pozasercowych (zatory z lewej połowy serca: zatory tętnic mózgu, serca, nerki, śledziony, jelita, ropnie oraz z prawej połowy serca: zatorowość płucna, zapalenie lub ropnie płuc). W przebiegu powikłań pozasercowych może również wystąpić zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie mięśnia sercowego, odmiedniczkowe zapalenie nerek, zespół rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego, rozlane lub ogniskowe kłębuszkowe zapalenie nerek, martwicze zapalenie małych naczyń, tętniaki infekcyjne dużych i  średnich tętnic. U części chorych mogą występować: powiększenie śledziony, niedokrwistość, wybroczyny na skórze.

Przestrzeganie zasad profilaktyki ma na celu zmniejszenie ryzyka zachorowania na infekcyjne zapalenie wsierdzia. Profilaktykę antybiotykową należy zastosować u dzieci należących do grupy najwyższego ryzyka infekcyjnego zapalenia wsierdzia przed spodziewanym wystąpieniem bakteriemii, czyli przed zabiegiem diagnostycznym lub terapeutycznym, który ją wywołuje.

Profilaktykę infekcyjnego zapalenia wsierdzia prowadzi się zgodnie z zaleceniami Amerykańskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ostatnia nowelizacja z 2007 roku).

Wskazania do prowadzenia profilaktyki infekcyjnego zapalenia wsierdzia:

Profilaktykę infekcyjnego zapalenia wsierdzia stosuje się przede wszystkim u dzieci z następującymi patologiami w sercu:

• Sztuczne zastawki lub sztuczny materiał użyty do chirurgicznej naprawy zastawki

• Przebyte infekcyjne zapalenie wsierdzia

• Wrodzone wady serca:

• sinicze wady serca przed korekcją

• sinicze wady serca po wykonanym zespoleniu paliatywnym

• wady wrodzone serca po korekcji z użyciem sztucznego materiału w ciągu pierwszych 6 miesięcy po zabiegu

• wady wrodzone serca po leczeniu przezskórnym z zastosowaniem implantów w ciągu pierwszych 6 miesięcy po zabiegu

• wady serca po korekcji w przypadku utrzymywania się zmian resztkowych w miejscu lub w okolicy przylegającej do sztucznej łaty lub sztucznego implantu

• Przeszczep serca

Profilaktykę infekcyjnego zapalenia wsierdzia stosuje się w związku z następującymi zabiegami:

• zabiegi stomatologiczne, które obejmują tkankę dziąsła, okolicę przywierzchołkową zęba lub uszkadzają śluzówkę jamy ustnej.

• zabiegi w obrębie układu oddechowego uszkadzające śluzówkę dróg oddechowych, takie jak: wycięcie migdałków podniebiennych oraz migdałka gardłowego.

• zabiegi w obrębie zakażonej skóry lub w obrębie układu mięśniowo-szkieletowego

Profilaktyka IZW nie jest zalecana u pacjentów przed zabiegami w obrębie przewodu pokarmowego i układu moczowo-płciowego, w tym diagnostyczne zabiegi gastroduodenoskopii, kolonoskopii oraz cystoskopii.

Wraz z postępem wiedzy i dowodami klinicznymi zmieniają się zalecenia co do prowadzenia profilaktyki infekcyjnego zapalenia wsierdzia. Obecnie zostały ograniczone wskazania do prowadzenia profilaktyki infekcyjnego zapalenia wsierdzia w związku z wykonywanymi zabiegami stomatologicznymi. Okazało się bowiem, że ogromna większość przypadków infekcyjnego zapalenia wsierdzia wywołana przez mikroflorę bakteryjną jamy ustnej jest wynikiem przypadkowej bakteriemii spowodowanej przez rutynową codzienną aktywność np. żucie jedzenia, szczotkowanie zębów, czyszczenie zębów nicią dentystyczną, użycie wykałaczek, używanie urządzeń do płukania zębów wodą, a nie wynikiem bakteriemii wywołanej przez konkretne procedury stomatologiczne. Obecność chorych zębów może zwiększyć ryzyko bakteriemii związanej z powyższymi rutynowymi czynnościami. Główny nacisk należy więc położyć na poprawę opieki stomatologicznej, regularne leczenie zębów i kontrolę stomatologiczną, utrzymanie optymalnej higieny jamy ustnej u pacjentów z wadami serca.

Uwaga:
U pacjentów z wadami wrodzonymi serca należy unikać wykonywania tatuaży, kolczykowania ciała.